ΤΕΧΝΗ ΚΑΤ' ΟΙΚΟΝ!: ΕΝΤΟΥΑΡΤ ΜΟΥΝΧ (Edvard Munch).

Edvard Munch.

Edvard Munch, 12 Δεκεμβρίου 1863 - 23 Ιανουαρίου 1944) ήταν Νορβηγός ζωγράφος και τυπογράφος του οποίου η εντυπωσιακή επεξεργασία των ψυχολογικών θεμάτων βασίστηκε σε μερικές από τις βασικές αρχές του τέλους του 19ου αιώνα (Τον συμβολισμό), και επηρέασε πολύ τον γερμανικό εξπρεσιονισμό στις αρχές του 20ου αιώνα. Το πιο γνωστό έργο του είναι το Scream, που ζωγράφισε το 1893.

Ο Edvard Munch γεννήθηκε στο Ådalsbruk στο Løten, Ηνωμένα βασίλεια της Σουηδίας και της Νορβηγίας. Ήταν γιος της Laura Catherine Bjølstad και του Christian de Munch, ο οποίος ήταν γιατρός. Ο Christian, παντρεύτηκε τη γυναίκα του Λάουρα το 1861. Ο Edvard είχε μια μεγαλύτερη αδελφή την Johanne Sophie και τρία νεαρά αδέλφια, Τον Peter Andreas, την Laura Catherine και την Inger Marie. Η Laura ήταν καλλιτεχνικά ταλαντούχα και ίσως ενθάρρυνε τον Edvard και τη Sophie. Ο Edvard συνδέθηκε με τον ζωγράφο Jacob Munch και τον ιστορικό Peter Andreas Munch.

Η οικογένεια μετακόμισε στη Christiania (μετονομάστηκε σε Kristiania το 1877, και τώρα Όσλο) το 1864 όταν ο Christian Munch διορίστηκε γιατρός αξιωματικός στο Akershus Fortress. Η μητέρα του Edvard πέθανε από φυματίωση το 1868, όπως και η αγαπημένη αδερφή του Munch Johanne Sophie το 1877. Μετά το θάνατο της μητέρας τους, τα αδέρφια του Munch ανατράφηκαν από τον πατέρα τους και από τη θεία τους Karen.

Όπως θυμήθηκε ο Edvard, η θετική συμπεριφορά του Christian απέναντι στα παιδιά του επισκιάστηκε από τον νοσηρό πιετισμό του. Ο Munch έγραψε: «Από αυτόν κληρονόμησα τους σπόρους της τρέλας. Οι άγγελοι του φόβου, της θλίψης και του θανάτου βρισκόταν δίπλα μου από την ημέρα που γεννήθηκα». Ο Christian κατήγγειλε τα παιδιά του λέγοντάς τους ότι η μητέρα τους κοιτούσε από τον ουρανό και θρηνούσε για την κακή συμπεριφορά τους. Το καταπιεστικό θρησκευτικό περιβάλλον, η κακή υγεία του Edvard και οι ζωηρές ιστορίες φαντασμάτων βοήθησαν να εμπνεύσουν τα μακάβρια οράματα και τους εφιάλτες του.

Το αγόρι αισθάνθηκε ότι ο θάνατος συνεχώς τον τριγυρίζει. Μία από τις νεότερες αδελφές του Munch, η Laura, διαγνώστηκε με ψυχική ασθένεια σε νεαρή ηλικία. Από τα πέντε αδέλφια, μόνο Ανδρέας παντρεύτηκε, αλλά πέθανε λίγους μήνες μετά τον γάμο. Ο Munch θα γράψει αργότερα: «Κληρονόμησα δύο από τους πιο τρομακτικούς εχθρούς της ανθρωπότητας - την κληρονομιά της κατανάλωσης και της παραφροσύνης».

Πολύ μεγάλο μέρος της ζωής του ζούσε σε ένα νιχιλιστικό (Ο μηδενισμός ή νιχιλισμός είναι φιλοσοφική κατεύθυνση που πρεσβεύει την ολοκληρωτική άρνηση κάθε θεωρητικής ή πρακτικής αξίας. Ο μηδενισμός απορρίπτει και αποδοκιμάζει το περιβάλλον του, το καταδικάζει απόλυτα, διαμαρτύρεται ή και επαναστατεί εναντίον του. Τον όρο εισήγαγε ο Ιβάν Τουργκένιεφ για να χαρακτηρίσει τον Μπαζάρωφ, βασικό ήρωα του μυθιστορήματός του Πατέρες και υιοί (1862) μποέμ τρόπο ζωής, στην οποία η κατάχρηση και η κακομεταχείριση ήταν τα αγαπημένα χόμπι, στη συνεχή αποδοκιμασία του πατέρα του. Μετά το θάνατο του πατέρα του, εγκαταλείποντας την οικογένεια των Munch απελπισμένους, ο Munch, αισθανόμενος ότι όλοι γύρω του είχαν πεθάνει, μαστίζονταν από αυτοκτονικές σκέψεις, οι προσωπικές του τραγωδίες και οι ψυχολογικές ιδιαιτερότητες εξελίχθηκαν σε μια μορφή συμβολικής τέχνης που εξέφραζε περισσότερο το εσωτερικό συναίσθημα και προβάλλει μια εικόνα της εξωτερικής πραγματικότητας.

Η αποδοχή του σαν ζωγράφος βελτιώθηκε από τη δεκαετία του 1890, και η παρουσία στις εκθέσεις του αυξήθηκε, αν και οι κριτικές παρέμειναν ζοφερές. Το 1898 άρχισε μια σχέση με τον Tulla Larsen, που ήθελε να παντρευτεί. Ο Munch, φοβούμενος τον γάμο, όσο και τις σεξουαλικές σχέσεις, έφυγε από την Tulla ένα χρόνο αργότερα. Σε μια μεταγενέστερη απόπειρα συμφιλίωσης η Tulla έβγαλε ένα περίστροφο με σκοπό να αυτοκτονήσει στην προσπάθειά του να την αποτρέψει, ο Mounch τραυμάτισε δύο δάχτυλα του και έτσι καταστράφηκε η ευκαιρία τους για γάμο!

Το 1908, ο Mounch είχε μια θα λέγαμε διακοπή με την πραγματικότητα, βλέποντας παραισθήσεις υπέφερε από αίσθημα καταδίωξης, σαν να ήταν στα πρόθυρα της παραφροσύνης. Ξεκίνησε θεραπεία, συμπεριλαμβανομένης μιας ελεγχόμενης διατροφής, η οποία σταθεροποίησε την ψυχική του υγεία. Έτσι ξεκίνησε την πιο οικονομικά και επαγγελματικά επιτυχημένη φάση της ζωής του, όπου έλαβε πολλές παραγγελίες. Έζησε τις τελευταίες δύο δεκαετίες της ζωής του σε σχετική απομόνωση.

Θεωρούσε πως οι πίνακές του ήταν τα πραγματικά παιδιά του – οι συλλήψεις του, όπως τις αποκαλούσε. Μισούσε να τους πουλάει, συχνά έφτιαχνε αντίγραφα ή άλλες εκδόσεις για να τις κρατά για τον εαυτό του, και δεν ήθελε να τους αποχωρίζεται.

Όταν πέθανε, σε ηλικία 80 ετών, οι αρχές ανακάλυψαν 1.008 έργα ζωγραφικής, 4.443 σχέδια και 15.931 ξυλογραφίες, χαρακτικά και λιθογραφίες.

Η ζωή του Μουνκ, στοιχειωμένη όπως ήταν με την ασθένεια, τον θάνατο και την παραφροσύνη, μπορεί να μην ακούγεται διασκεδαστική, αλλά του ταίριαζε. «Όλη μου την ζωή την πέρασα περπατώντας στο πλάι ενός απύθμενου χάσματος» έγραψε κάποτε. Αλλά «χωρίς την ασθένεια και το άγχος, θα ήμουν ένα πλοίο χωρίς πηδάλιο».