ΜΑΡΣΕΛ ΝΑΤΖΑΡΗ.

 Μαρσέλ Νατζαρή

Ένας Έλληνας Εβραίος στο στρατόπεδο εξόντωσης 

Άουσβιτσ - Μπιρκενάου .

Η μαρτυρία ενός κρατουμένου του Άουσβιτς που εξαναγκάστηκε να βοηθήσει τις ναζιστικές δολοφονίες, τελικά αποκρυπτογραφήθηκε, χάρη στην επίπονη εργασία ντετέκτιβ και στην ψηφιακή απεικόνιση. 

Ο Μαρσέλ Νατζαρή, Έλληνας Σεφαραδίτης Εβραίος, γεννήθηκε το 1917 στη Θεσσαλονίκη. Πολέμησε ως έφεδρος Δεκανέας στην Αλβανία. Ήταν μεταξύ των συγκεντρωμένων Εβραίων στην πλατεία Ελευθερίας στις 11 Ιουλίου 1942 και στη συνέχεια στάλθηκε από τους Γερμανούς ναζί σε καταναγκαστικά έργα στη Μενεμένη. Όταν απελευθερώθηκε κατάφερε να ξεφύγει από την Θεσσαλονίκη και εντάχθηκε στις τάξεις του ΕΛΑΣ. Συνελήφθη από τους Γερμανούς και βασανίστηκε στα κρατητήρια της οδού Μέρλιν, στις φυλακές Αβέρωφ και στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Όταν αποκαλύφθηκε η εβραϊκή του καταγωγή στάλθηκε με την τελευταία αποστολή Εβραίων από την Αθήνα στο Άουσβιτς

Στα αποσπάσματα της επιστολής, ο Μάρσελ Ναντζάρι, περιέγραψε πώς, χιλιάδες Εβραίοι εξοντώνονταν καθημερινά στους θαλάμους αερίων. Το 1944, ο 26χρονος φλεγόταν από την επιθυμία της εκδίκησης. Είχε ακούσει από συγκρατούμενους Εβραίους ότι η μητέρα, ο πατέρας και η αδερφή του Νέλι, δολοφονήθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς-Μπιρκενάου στη νότια Πολωνία από τους Ναζί, πριν από ένα χρόνο. "Συχνά σκέφτηκα να πάω με τους άλλους, να το σταματήσω αυτό, αλλά πάντα η εκδίκηση με εμπόδιζε να το κάνω. Ήθελα να ζήσω, για να εκδικηθώ τον θάνατο του μπαμπά, της μαμάς και της αγαπημένης μου μικρής αδελφής", έγραψε.

Ήταν μεταξύ των περίπου 2.200 μελών του Sonderkommando - Εβραίων σκλάβων των SS που έπρεπε να συνοδεύσουν τους Εβραίους στους θαλάμους αερίου, έπρεπε να κάψουν τα πτώματα, να συλλέξουν χρυσά αντικείμενα και γυναικεία μαλλιά και να ρίξουν τις στάχτες σε ένα κοντινό ποτάμι. 

Έχοντας βιώσει τη μηχανή εξόντωσης και δολοφονιών της ναζιστικής Γερμανίας από κοντά, αντιλαμβανόταν  ότι ήταν μόνο θέμα χρόνου πριν τους εξοντώσουν και τους ίδιους οι SS. Έτσι, το Νοέμβριο του 1944 ο Ναντζάρι τοποθέτησε το δεκατριών σελίδων  χειρόγραφο, σ΄ ένα δοχείο, το οποίο σφράγισε με πλαστικό πώμα . Έπειτα έβαλε τα δοχείο σε μια δερμάτινη τσάντα και το έθαψε κοντά στο κρεματόριο 3.

"Το κρεματόριο είναι ένα μεγάλο κτίριο με μεγάλη καμινάδα και 15 φούρνους. Κάτω από έναν κήπο υπάρχουν δύο τεράστια κελάρια. Το ένα εκεί όπου οι άνθρωποι γδύνονται και στο άλλο είναι ο θάλαμος θανάτωσης με δηλητηριώδες αέριο cyclon B. Οι άνθρωποι μπαίνουν σε αυτό γυμνοί, κλειδώνονται και θανατώνονται με αέριο μετά από έξι ή επτά λεπτά φριχτής αγωνίας πεθαίνουν", έγραψε.

Περιέγραψε πώς οι Γερμανοί είχαν εγκαταστήσει σωλήνες για να κάνουν τους θαλάμους αερίου να μοιάζουν με δωμάτιο ντους.

"Τα δοχεία φυσικού αερίου παραδίδονταν πάντα από ένα γερμανικό όχημα του Ερυθρού Σταυρού με δύο άνδρες των SS. Στη συνέχεια ρίχνουν το αέριο μέσω ανοιγμάτων - και μισή ώρα αργότερα ξεκινά η δουλειά μας. Σέρνουμε τα πτώματα αυτών των αθώων γυναικών και παιδιών στον ανελκυστήρα, και κατόπιν τα σώματά τους οδηγούνται στους φούρνους". "Η τέφρα από κάθε ενήλικο θύμα ζύγιζε περίπου 640 γραμμάρια ", σημειώνει.

Είναι σαφές από τις σημειώσεις του ότι περίμενε να πεθάνει στο στρατόπεδο  αλλά αυτό ήταν το μήνυμά του προς τον έξω κόσμο. Ένα μήνυμα που θα σήμαινε θάνατο γι' αυτόν αν το είχαν ανακαλύψει οι SS.

Τριάντα έξι χρόνια αργότερα ένας Πολωνός φοιτητής δασοκομίας έβγαλε τυχαία το θερμός, από βάθος περίπου 40 εκατοστών , κατά τη διάρκεια εργασιών στο χώρο.

Με θαυμαστό τρόπο ο Νατζάρι επέζησε από το Άουσβιτς και μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν στην Αυστρία καθώς κατέρρεε το Τρίτο Ράιχ.

Μετά τον πόλεμο παντρεύτηκε και το 1951 μετακόμισε στη Νέα Υόρκη. Είχε ήδη έναν γιο ενός έτους, και το 1957 η σύζυγός του Ρόζα γέννησε ένα κορίτσι, το οποίο ονόμασαν Nelli - Το όνομα της αγαπημένης νεκρής αδερφή του . 

Στην προπολεμική Θεσσαλονίκη είχε εργαστεί ως έμπορος. Στη Νέα Υόρκη έζησε ως ράφτης.

Ο Νατζάρι πέθανε το 1971, σε ηλικία 53 ετών πριν ανακαλυφθεί το μήνυμά του στο Άουσβιτς.

Το υγρό έδαφος είχε καταστρέψει μεγάλο μέρος του γράμματος: μόλις το 10% του μηνύματος ήταν ευανάγνωστο από τη στιγμή που ο Ρώσος ιστορικός Pavel Polian αποφάσισε να το σώσει, χρησιμοποιώντας τη σύγχρονη τεχνολογία.

"Τέτοια σπάνια, άμεσα στοιχεία, είναι ανεκτίμητα  για την τεκμηρίωση του Ολοκαυτώματος", είπε ο κ. Polian.

Μετρώντας τα τρένα.

Μιλώντας στο BBC, ο κ. Polian είπε ότι εντυπωσιάστηκε από την ακριβή εκτίμηση του Νατζάρι για τον αριθμό των θυμάτων στο Άουσβιτς: 1,4 εκατομμύρια. Οι ιστορικοί λένε ότι οι Ναζί σκότωσαν περισσότερους από 1,1 εκατομμύρια Εβραίους στο τεράστιο συγκρότημα στρατοπέδων, και 300.000 άλλους, οι περισσότεροι, Πολωνοί και σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου.

"Οι κρατούμενοι γνώριζαν προφανώς πόσα τρένα είχαν φτάσει", είπε ο κ. Polian.

Η επιθυμία του Νατζάρι για εκδίκηση ξεχωρίζει - αυτό το σημείωμα είναι διαφορετικό από άλλα, δίνει μεγάλη προσοχή στην οικογένειά του. Για παράδειγμα, καθορίζει ποιος θέλει να πάρει το πιάνο της νεκρής αδερφής του.

Ο Νατζάρι περιελάμβανε μια εισαγωγή, στα γερμανικά, τα πολωνικά και τα γαλλικά, ζητώντας από όποιον βρήκε το χειρόγραφο να το μεταβιβάσει στην ελληνική πρεσβεία, και για αποστολή στον φίλο του Δημήτριο Στεφανίδη. 

Ο Νατζάρι γνώρισε μια απεγνωσμένη εξέγερση από μέλη του Sonderkommando, με επικεφαλής τους αιχμάλωτους σοβιετικούς στρατιώτες, οι οποίοι προσπάθησαν να ανατινάξουν τουλάχιστον μερικά από τα πέντε κρεματόρια, χρησιμοποιώντας κλεμμένη πυρίτιδα. Οι Ναζί τους συνέτριψαν, ο Ναντζάρι δεν ήταν μεταξύ συλληφθέντων, οπότε επέζησε. 

Περίπου 110 μέλη του Sonderkommando επέζησαν από το Άουσβιτς-Μπίρκεναου, τα περισσότερα από τα οποία ήταν Πολωνοί Εβραίοι. Στις περισσότερες περιπτώσεις ήθελαν με κάθε τρόπο να ξεχάσουν αυτές τις φρικαλεότητες λίγοι έγραψαν για τη δοκιμασία τους.

Τμήμα της Επιστολής.

Ο Μαρσέλ Νατζαρή με τη στολή του Έλληνα στρατιώτη στον ελληνοΐταλικό πόλεμο.

Η συγκέντρωση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί.

Το δοχείο και η τσάντα που περιείχαν την επιστολή